ข่าวคราวไฟไหม้ป่าอเมซอนครั้งใหญ่ในช่วงเวลาที่ผ่านมา ทำให้รู้สึกใจหายอยู่ไม่น้อย เมื่อนึกถึงตัวเองที่เคยได้ไปเหยียบพื้นที่ที่เรียกว่าเป็นส่วนหนึ่งของป่าฝนอเมซอน ได้พบเห็นสัตว์ป่ามากมายและนกนานาชนิดแบบที่ไม่รู้เหมือนกันว่าจะได้กลับไปชื่นชมอีกครั้งเมื่อไร
อเมซอนเป็นป่าฝนที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก ครอบคลุมพื้นที่ขนาดใหญ่คิดเป็น 40% ของทวีปอเมริกาใต้ทั้งทวีป มีแม่น้ำอเมซอนเป็นลำน้ำสายหลักที่หล่อเลี้ยงผืนป่าอันอุดมสมบูรณ์ ควบคู่ไปกับลำน้ำสายย่อยและสาขามากมายครอบคลุมทั่วพื้นที่ จัดเป็นแม่น้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลกเมื่อคิดถึงปริมาณน้ำที่ไหลผ่าน และยาวเป็นอันดับสองของโลก เป็นรองเพียงแม่น้ำไนล์เท่านั้น
ฉันเดินทางมาถึงตอนใต้ของป่าอเมซอนในบราซิล ที่มีลำน้ำคริสตาลิโน่ (Cristalino River) เป็นลำน้ำสายหลักในพื้นที่ ผืนป่าในบริเวณนี้ได้รับการอนุรักษ์ในหลากหลายรูปแบบทั้งโดยหน่วยงานรัฐบาลและโดยเอกชนภายใต้รูปแบบที่เรียกว่า RPPN (Private National Heritage Reserve)
เอกชนที่เป็นเจ้าของพื้นที่จะจัดการดูแลอนุรักษ์ สร้างสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสม รวมไปถึงการอนุญาตให้คนนอกเข้าไปทำวิจัยหรือศึกษาเกี่ยวกับสัตว์หรือต้นไม้ในพื้นที่ได้ ภายใต้การกำกับดูแลของหน่วยงานรัฐบาลอีกต่อหนึ่ง
หากเจ้าของมีความจริงจังจริงใจที่จะดูแลป่าในพื้นที่ของตัวเองแล้ว การอนุรักษ์เป็นได้อย่างเข้มข้นและราบรื่น เพราะเจ้าของมีอำนาจที่จะจัดการอะไรต่าง ๆ ได้เอง และมีรายได้อย่างเป็นกอบเป็นกำจากนักท่องเที่ยวที่เข้ามาพักผ่อน เรียนรู้ ล่องเรือ เดินป่า ดูนก ชมสัตว์ ฯลฯ
พื้นที่อนุรักษ์ของเอกชนเหล่านี้ หลาย ๆ แห่งถือเป็นป่ารอยต่อ (corridors) ที่สำคัญที่เชื่อมโยงผืนป่าขนาดใหญ่โดยรอบที่อยู่ภายใต้การดูแลของหน่วยงานต่าง ๆ เข้าไว้ด้วยกัน
กิจกรรมหลัก ๆ ของการมาเที่ยวป่าอเมซอนคือการออกไปดูนก ชมสัตว์ป่าในสภาพธรรมชาติโดยการนั่งเรือล่องไปตามแม่น้ำคริสตาลิโน่ ก่อนเดินไปตามเทรลต่าง ๆ ที่ทางเจ้าของพื้นที่จัดทำไว้ โดยมีไกด์ของที่พักเองเป็นคนชี้แจงและเล่าเรื่องราวของป่าให้ฟัง
ฉันเจอต้นไม้ยักษ์อายุหลายร้อยปีอย่าง Brazil Nuts รวมถึงทำความรู้จักกับต้นซินโคน่า (Cinchona) ที่เปลือกของมันถูกนำมาสกัดสารที่เป็นต้นกำเนิดของยาควินินที่ใช้รักษาโรคมาลาเรียในอดีต นอกจากนี้ ฉันยังได้เห็นสัตว์ป่าต่าง ๆ หากินอยู่ริมน้ำ ไม่ว่าจะเป็นสมเสร็จ คาปิบาร่า อาร์มาดิลโล่ ลิงชนิดต่าง ๆ และนกอีกนับร้อยชนิด
แต่สิ่งที่น่าประทับใจคือการได้คนขับเรือที่เป็นคนท้องถิ่นที่มีความสามารถพิเศษในการจดจำเสียงของนกได้หลากหลายชนิด และสามารถเรียกนกชนิดที่อยู่ในรกในพงหาดูยาก ๆ ออกมาให้เห็นได้ ไกด์คนนี้ยังหูไวตาไว เชี่ยวชาญพื้นที่พอที่จะพาไปควานหาดูนกตัวที่ไม่สามารถพบเห็นได้ง่าย ๆ เช่น Zigzag Heron (Zebrilus undulatus) ที่ชอบแฝงตัวอยู่แต่ในพงหญ้ารก ๆ ริมน้ำ Agami Heron (Agamia agami) นกสีสันงดงามที่ชอบอยู่ห่างไกลผู้คน และทำตัวเงียบ ๆ อยู่ตามเงามืดในป่าริมน้ำ มากกว่าที่จะออกมาโชว์ตัวแบบนกกระยางทั่วไป
ความดีงามของการพัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวกที่เหมาะสมในเขตอนุรักษ์ของเอกชนทำให้คนจากดินแดนห่างไกลอย่างฉันได้เข้าใกล้ป่าในตำนานของใครต่อใครได้ โดยที่ไม่ต้องผจญภัยโลดโผนมากมายจนเกินไป อีกทั้งยังมีอาหารกินอย่างดี มีเตียงนอนอบอุ่นท่ามกลางธรรมชาติและป่าเขา
การได้รู้จักและเรียนรู้เรื่องราวของป่าอเมซอน แม้จะเป็นเพียงเศษส่วนน้อยนิดเมื่อเทียบกับป่าฝนขนาดยักษ์ที่ใหญ่ที่สุดในโลกแห่งนี้ ทำให้ฉันได้ตระหนักถึงความสำคัญของการอนุรักษ์ผืนป่าให้คงไว้ เพราะนอกจากเป็นแหล่งดูดซับก๊าซเรือนกระจกใหญ่ที่สุดบนผืนแผ่นดิน อเมซอนยังมีความหมายมากมายต่อโลกใบนี้ ในฐานะแหล่งที่อยู่อาศัยของสรรพชีวิตที่มีความหลากหลายจนเกินเอื้อนเอ่ย
แม้บางส่วนของอเมซอนถูกทำลายลงไป แต่ถ้าเราเข้าใจและเรียนรู้ว่าไม่อาจมีอะไรมาทดแทนได้ เราจะสามารถก้าวไปต่อ เพื่อโลกที่เขียวขจีและเพื่อลูกหลานที่มีความสุขมากกว่าเดิม...มาก ๆ
